Volgens de puritein Giles Firmin (1613/14-1697) is dagelijkse meditatie voor elke christen nodig. Hij verzet zich echter tegen dominees die hun gemeenteleden precies voorschrijven hoe ze dit in moeten vullen. Waarom?
Meditatie
‘Ik erken dat het mediteren een plicht is voor alle volwassen christenen. Ik kan niet indenken hoe een christen zonder mediteren zelfonderzoek kan doen, of een preek of overdenking op zichzelf kan toepassen.’
Giles Firmin erkent dat mediteren belangrijk is. Maar hij wil de manier waarop dit gebeurt graag door ieder persoonlijk laten afwegen. Volgens hem schrijven sommige theologen namelijk dingen voor die voor veel mensen niet haalbaar zijn. Als voorbeeld daarvan noemt hij een predikant die voorschreef: ‘Opdat wij elke dag een heel of half uur apart zetten voor meditatie en dan vooral nadenken over de hemelse vreugden en ons alleen daarop concentreren en er evenmin andere zaken bijhalen als we onder het bidden horen te doen.’
Volgens Firmin lijkt bij zo’n voorschrift de zaligheid bijna af te hangen van de vraag of men op deze manier mediteert. ‘Dan zullen de meeste christenen die ik ken nooit in de hemel komen.’
Bidden
In de praktijk ziet Firmin dat meditatie ook vorm krijgt via gebeden. Dat blijkt voor veel mensen eenvoudiger. ‘Veel echte christenen die ik ken, zeggen dat ze niet kunnen mediteren zoals de theologen schrijven. Niet omdat zij vijandig staan tegenover die plicht; ze willen het wel, maar kunnen hun gedachten niet blijvend richten op het onderwerp. Maar in hun stil gebed maken zij goed wat ze niet kunnen in het mediteren. Maar zijn de gebeden van veel christenen iets anders dan geestelijke meditaties, uitgedrukt in woorden tot God? En als daar andere gedachten binnensluipen, zijn die dan even zondig als in het bidden, waarbij we direct met God te maken hebben tijdens de eredienst?’
Tijd
Je gedachten lang op een onderwerp concentreren valt niet mee. Volgens collega’s van Firmin dienden mensen een half uur, of een uur, over een bepaald onderwerp te mediteren. Firmin stelt dat aparte tijd reserveren voor meditatie en dan de gedachten gericht houden op bijvoorbeeld ‘hemelse vreugde’, voor velen niet meevalt. De Schrift spreekt volgens Firmin wel over het dag en nacht overdenken van Gods wet, maar dat gaat over meer dan alleen stilzitten om te mediteren.
Vond Firmin persoonlijke meditatie belangrijk? Zeker! Dacht hij dat het goed was om daar tijd voor te reserveren? Ongetwijfeld. Wilde hij mensen op dit punt dwingende of zware lasten opleggen? Nee. Firmin was van mening dat niet iedereen het voorstellingsvermogen heeft om in de stilte zelf te mediteren over een bepaald Bijbels onderwerp. Sommigen zijn bijvoorbeeld gebaat bij het luisteren van een preek, waar ze dan vervolgens zelf verder over nadenken.
Firmin: ‘Wat God oplegt of wat Hij gebiedt, daarop moeten wij aangedrongen worden, dat is vanzelfsprekend. Maar wat wij voor regels aan christenen opleggen tot het leiden van een heilig leven, daar dienen we voorzichtig mee te zijn. Zodat we niet handelen als de een of andere onnadenkende schoolmeester, die een leergierige leerling die leraar wil worden een moeilijke les opgeeft. Als deze de taak aankan dan is het goed, maar als de jongen het te moeilijk vindt, dan raakt hij ontmoedigd of heeft hij zelfs geen lust meer tot verdere studie.’
Leestip: Getrokken tot Christus – een puriteinse visie op het plaatsmakende werk en de geloofsvereniging met Christus, Giles Firmin. (Brevier, 2020).
