Het is niet moeilijk om een karikatuur van iemand te maken. Je koppelt wat ervaringen en je eigen onderbuikgevoel, vervolgens maak je er een plaatje van. Ziedaar, het beeld is ontstaan. Nu nog delen en herhalen, dan beklijft het wel. Gevolg? 

Punten verbinden

Als een kind een kleurplaat inkleurt, zijn de lijnen waarbinnen het werkt helder. Het gebruikte kleurenpallet kan de kleurplaat een eigen uitstraling geven. Soms krijgt een kind echter een kleurplaat met een hoeveelheid losse punten, die eerst verbonden moeten worden. Al of niet voorzien van nummertjes. Het ene kind ziet direct de bedoelde afbeelding in de punten. Een ander verbindt de punten, maar vergeet kop of achterpoot. Dan staart het naar een onsamenhangend gedrocht, in plaats van de bedoelde afbeelding. 

In de omgang met mensen maken wij continu van die plaatjes. We verbinden allerlei punten die we zien bij de ander. Vervolgens maken we er in ons hoofd een beeld van. Helaas hebben de punten geen nummertjes en zien we al snel wat over het hoofd. Geregeld baseren we op basis van minimale informatie een maximaal oordeel. Een karikatuur wekt de aandacht, want de versimpeling is nu eenmaal makkelijker hanteerbaar dan de werkelijkheid. 

Beeld en werkelijkheid

De één heeft meer inzicht in anderen dan de ander. Dankzij opgedane kennis, ervaringen of een goed ontwikkeld intuïtief vermogen. Wie een beetje bedreven raakt in het maken van plaatjes op basis van enkele punten, krijgt vertrouwen in zijn eigen vermogen om treffende karikaturen te maken. Ze worden graag gedeeld, gehoord en overgenomen. Die man heeft er kijk op, denken we dan. Dat hij geregeld een kop of staart vergeet, nemen we voor lief. 

Het gevormde plaatje kan sterker worden dan de werkelijkheid. Men kent de tekening, maar niet de persoon die erachter schuilgaat. Als zodanig lijkt dat redelijk onschuldig. Tot je zelf in een karikatuur gedeeld wordt. Zie dan de werkelijkheid nog maar eens voor het voetlicht te brengen, als de karikatuur de beeldvorming domineert. 

Verbinding

Waarschijnlijk kennen we allemaal de ervaring dat iemand werkelijk ontmoeten, je beeld bijstelt. Mocht er al een karikatuur in je achterhoofd zitten, veelal vormt zich tijdens de ontmoeting toch een rijker beeld dan de enkele grove lijnen. Soms bleek er inderdaad een kop, staart, of zelfs een deel van de romp te ontbreken. Dan ben je verwonderd over de werkelijkheid. Ik herinner mij verschillende momenten waarbij ik mij verschrikt realiseerde dat ook ik bezig was geweest met het maken of verspreiden van een karikatuur, terwijl de werkelijkheid anders was. Niet wijs natuurlijk. Soms zelfs beschadigend. 

Hoe dit te voorkomen? Ons meer realiseren dat enkele punten verbinden slechts een karikatuur oplevert. Durf je beeld te laten bijstellen. Wil je iemand leren kennen? Oordeel minder over hem of haar. Schort het oordeel op als je desbetreffende persoon ontmoet. Stel eerst eens wat vragen. Ongetwijfeld zie je al snel enkele punten die in de karikatuur over het hoofd waren gezien. Het beeld raakt dan meer aan de werkelijkheid. We houden het daardoor beter met elkaar uit. 

Gebrokenheid

Als ergens blijkt dat wij mensen wandelen te midden van de brokstukken van ons verloren leven, dan wel in onderlinge oordeelsvorming. De duivel maakt daar geregeld handig gebruik van. 

Laat ik de hand in eigen boezem steken. Ook bij mij gaat op dit punt het nodige mis. Laten we wat meer vragen stellen. Het oordeel opschorten. Voor verbinding kiezen. Wil de ander werkelijk zien en ontmoeten. Drink samen eens een bak koffie. Leg de karikatuur aan de kant.