De Huizense predikant dr. A. van Brummelen (1928-1999) leefde in een tijdperk waarin de vloed aan online content nog niet stroomde. Toch vroeg hij om ruimte verstilling, tegen de tijdgeest in. Van Brummelen: ‘De vaak voortrazende innerlijke alleenspraak, die ons inwendig verdooft, moet tot zwijgen worden gebracht. Ze staat het zuivere opnemen alleen maar hopeloos in de weg.’ 

Jarenlang gaf dr. Van Brummelen leiding binnen het kerkelijk leven als voorzitter van de Gereformeerde Bond. Het voortjagende bestaan eiste echter niet zijn volledige belangstelling op, hij maakte ruimte voor momenten van verstilling en verdieping. Dat dit niet vanzelf gaat, was hij zich terdege bewust.

Omscholing
Volgens Van Brummelen vraagt echte meditatie min of meer om een omscholing. ‘Niet zo zeer een hersenspoeling, als wel een geduldige benadering van de werkelijkheid rondom hem, een zich openstellen voor de wereld om hem heen. Een wakker en levend de dingen zien. Er is namelijk veel verhindering daartoe. Speciaal bij de mens van nu dreigt het gevaar, dat juist die dimensie in hem verloren zal gaan waarin de meditatie gedijt. Hij leeft immers in een milieu dat al bijna volledig beheerst wordt door een levenshouding die dat aspect verregaand verwaarloost of zelfs uitsluit. Ons leven speelt zich af in een gecompliceerde maatschappij en bevindt zich in een voortdurende stroomversnelling.’

De predikant bepleit het belang van verstilling te midden van de onrust: ‘De velden van het innerlijk, waar rust, inkeer, bezinning thuishoren, waar openheid is voor en ervaring mogelijk is van de diepe zin van het leven, zijn afgesloten en raken verlaten. De diepe bronnen van ons leven verkommeren en verdorren. Voor het individu betekent dat een sterke vervreemding van zichzelf. Het lukt hem niet meer echt zichzelf te zijn. Hij wordt geleefd, maar leeft niet meer. Er komt een jacht naar telkens wat anders. De grond van het bestaan is verloren en dat verlies moet worden opgevuld door een grillig zoeken van allerhande levensvervulling als nieuws, mode, genotzucht, voornaamheid en geld.’

Zelf mediteren
Het belang van goede uitleg bij de Bijbeltekst is niet te onderschatten. Toch pleit Van Brummelen tevens voor persoonlijke meditatie over de Bijbeltekst. ‘Meditatie is in feite niet de neerslag van de overpeinzing van bijvoorbeeld een Schriftuitspraak, in een of andere bundel samengebracht. Het is eigenlijk het overpeinzen zelf over de waarheid, die ons in de Schrift geopenbaard is en aan alle gelovigen ten plicht wordt voorgehouden.’ 

Dit betekent dat we tijdens de persoonlijke stille tijd, na gebed en schriftlezing, stil worden. De vertegenwoordigers van de Moderne Devotie in de late middeleeuwen wezen er reeds op dat wat men leest ook ‘herkauwt’ dient te worden. Dr. John Exalto haalt in zijn studie ‘Wandelende Bijbels’  Willem Teelinck (1579-1629) aan, die zijn lezers opwekte om om zich de Bijbeltekst ‘in te beelden’. Exalto: ‘Dat wil zeggen zich in te leven in de levens en gedachten van Bijbelse personen, in het bijzonder in het lijden van Christus. Voetius noemde “het lijden van Christus” eveneens een belangrijk object van de meditatie.’ Mediteren betekent dat we leren zien op Jezus.

Kruislijden
Jodocus van Lodenstein, 1620-1677 onderstreept dit belang van persoonlijke meditatie over Christus: ‘Het zou ongetwijfeld onze bewogenheid over het lijden van onze Zaligmaker zeer stuwen, zo wij ons eraan gewenden de wonderlijkheid, de zeldzaamheid, de heilzaamheid, de waarachtigheid en alle gevolgen ervan, dikwijls te overpeinzen en door eenzame meditatie op de ziel te binden.’ 

Leestips:

• Meditatief leven, dr. A. Van Brummelen (Kok ten Have, 1987)