Mijn vrouw was onder de indruk van een preek van een collega die voorging. Ze liet hem dit weten. Hij biechtte op dat zijn digitale aantekeningenblok tijdens de dienst uitviel. Het zal je gebeuren. Zo’n gebeurtenis is overigens koren op de molen van hen die toch al niets ophebben met het gebruik van aantekeningen bij een preek. Het moet immers allemaal van boven komen, op de kansel. Alsof de Heilige Geest niet in de studeerkamer en wel op de kansel werkzaam is. 

In de geschiedenis is er verschillend gedacht over het al of niet lezen van preken. De bekende kanselredenaar en hoogleraar in de welsprekendheid te Leiden, J. H. van der Palm (1763-1840), had de gewoonte om zijn preken te lezen. Over ds. L.G.C. Ledeboer (1808-1863) zei een gemeentelid naderhand: ‘Ik heb maar vier of vijfmaal in mijn leven van dominee Ledeboer eene ordelijke preek gehoord.’ Blijkbaar zijn er uitersten.

Ds. L. Egeling (1764-1835) pleitte voor een vrijere preekstijl, dan de meeste van zijn collega’s. Ongeletterde arbeiders begrepen veel preken niet. Het was wel ‘achtbaar en deftig’ wat men preekte, maar ‘niet gemeenzaam genoeg tot de gemeente’. Men diende volgens Egeling zo eenvoudig als Jezus te preken. Duidelijk voor het verstand, overtuigend voor het geweten, aangrijpend voor het gevoel en gemakkelijk te bewaren voor het geheugen. 

Hij stelde dat gemeenteleden geen zwakke of struikelende mensen waren die voortgeholpen moesten worden, maar ‘dwaze, verdorven, van God vervreemde, schuldige zondaren; die door Gods krachtige genade veranderd en vernieuwd, en dus van den verkeerden op den goeden weg moeten gebragt worden.’ Men diende de mensen hun boosheid en ellende voor ogen te stellen. Hij pleitte voor ‘Bijbelsch prediken’. Het evangelie sprak volgens Egeling van wedergeboorte, van een zijn en blijven in Christus. Boetvaardigheid en opgrechte bekering, dat waren onderwerpen die aan bod dienden te komen. Zijn tijdgenoten maakten zich echter druk om zedelijke verbetering en deugdzaam gedrag.

Te kunnen preken was volgens Egeling een ‘gave Gods’, daarvoor moest men tijdens de voorbereiding op de knieën. Egeling brak een lans voor preken uit het hoofd: ‘De prediking zou aangenamer, aandachtwekkender, nuttiger kunnen zijn, indien de preek niet werd voorgelezen, maar uit hoofd en hart, hoewel niet zonder alle noodige voorbereiding, werd uitgesproken.’ 

Zorgvuldige en ordelijke preekvoorbereiding is nodig. Het mag onze beste krachten kosten. Egelings’ raad moeten we echter niet in de wind slaan. We zitten snel te hoog. Een preek is pas af, als die gehouden is. 

Dit blog verscheen eerder als column in Gezinsgids.