De prediking van het Woord is het voertuig van de Heilige Geest, volgens Joh. Calvijn. De Hervormd-Gereformeerde professor dr. C. Graafland concludeerde: ‘Daarom is ook voor hem het Woord primair het gepredikte Woord. En de prediking is het gebeuren van de Geest.’ 

Bijbel en prediking

De Heere kon veel manieren kiezen om tot Zijn schepselen te spreken. Bij Hem zijn oneindig veel meer mogelijkheden dan bij ons. Hij koos echter voor de Bijbel als Zijn openbaringsbron. Daarbij gebruikt Hij de prediking van dat Woord als de manier om mensen te onderwijzen. God gebruikt dus kwetsbare, feilbare en zondige mensen. Waarom dat kan? Omdat de Heilige Geest Zelf het gelezen en gepreekte Woord toepast aan het hart van mensen. Hij staat in voor Zijn eigen Woord. 

Overtuigend

De Schrift legt zichzelf uit. Met een moeilijk woord noemt de traditie dit ‘autopistie’. Dr. Jan H. Doleweerd legt dit begrip in ‘Viva Vox Deï’ als volgt uit: ‘Autopistie verwijst naar de eigenschap van de Schrift die te omschrijven is als de zelfovertuiging die bij de lezer of hoorder ervan leidt tot geloof. De Schrift is vertrouwenswaardig om in se en per se geloofd en gehoorzaamd te worden, zonder dat daarbij een externe autoriteit zoals kerk of traditie aan te pas komen.’ 

Tegelijkertijd laat de Heere zien in de Schrift dat een uitlegger nodig is, zoals blijkt uit de geschiedenis van Filippus die aan een Bijbellezende reiziger vraagt: ‘Verstaat u ook wat u leest?’

Dit gaat samen met het innerlijke getuigenis van de Heilige Geest in het hart. Die ons doet geloven dat wat er staat werkelijk het Woord van God is. Calvijn: ‘Dezelfde Geest Die door de mond van de profeten heeft gesproken, moet in onze harten doordringen, om ons ervan te overtuigen dat zij betrouwbaar hebben uitgesproken wat hun van Godswege opgedragen was.’ (Institutie, I-7-4) Door de Bijbel spreekt de Heere dus tot mensen, met Goddelijke overtuigingskracht.

Met en door het Woord

Prof. dr. A. de Reuver laat vanuit de geschriften van Calvijn zien hoe Woord en Geest bij elkaar horen: ‘De Geest werkt met (cum) en door (per) het Woord. Onbevangen gebruikt Calvijn beide voorzetsels door elkaar. Wie het middel van het Woord veracht, sluit de deur voor de Geest en stoot Gods hand van zich weg. God zou het geloof ook in de slaap kunnen schenken, maar Hij heeft gewild dat het uit de prediking voortkomt. Wie daarom zonder de prediking tot het geloof wil komen, is als een landman die niet ploegt, niet zaait, het land niet verzorgt en met opengesperde mond zijn voedsel van de hemel verwacht. De prediking is instrument en orgaan waarvan de Geest zich bedient én waardoor ons de Geest ten deel valt.’ (Bedelen bij de Bron, pag. 48) 

Kernachtig merkt De Reuver daarbij op: ‘God scheidt nooit Zijn hand van Zijn mond.’ Met andere woorden: het Woord (mond) en de Geest (hand) kunnen niet zonder elkaar. Hij past Zijn Woord zelf toe in het hart van mensen. God gaat met de Bijbelse boodschap onweerstaanbaar door de tijd. Mensen buigen daardoor en daarvoor; bij het lezen en onder de prediking. 

Verlichting

Dit betekent dat je dus met aandacht de Bijbel dient te lezen en naar preken te luisteren. Een prediker dient met al zijn inspanningskracht het Woord te onderzoeken, om het vervolgens te verkondigen. Toch werkt het niet als een wiskundeboek; als je de formule snapt, kun je alles oplossen. Nee, het is de Heilige Geest die in het hart geloof werkt en het Woord werkelijk doet indalen. Het scheppende Woord van God brengt zondaren tot leven, door de Heilige Geest. 

Het uitwendige Woord (de Bijbel die je in je hand hebt en leest, de preek die je beluistert), blijkt door de innerlijke werking van de Heilige Geest levenwekkend te werken. De Geest richt het oog door het Woord op Christus. Hij overtuigt van zonden en oordeel; en doet Zijn beloften omhelzen. 

Wie leest en luistert, leert bidden. Door de Heilige Geest. 

Leestip: Bedelen bij de bron, dr. A. de Reuver (Boekencentrum, 1992)