‘Wat is er nodig om vergeving van zonden te ontvangen?’ Deze vraag stelt dr. J. van Genderen met het oog op vergeving in het Oude Testament. Welk patroon wordt zichtbaar als we de Bijbel met deze vraag in het achterhoofd lezen?
Schuldig
Dat mensen schuldig staan voor God, is sinds de val in het paradijs niet te ontkennen. De gevolgen van de zonden worden zichtbaar in de gezinnen van de aartsvaders. Het volk Israël blijkt een aanhoudende neiging te hebben tot wegdwalen van God. De afgoden zijn nooit ver weg. Het Oude Testament spreekt over ongerechtigheid, overtreding en zonde. In Gods zelfopenbaring in Ex. 34: 7 blijkt echter wat de Heere daar genadig tegenover stelt: ‘Die de weldadigheid bewaart aan vele duizenden, Die de ongerechtigheid, en overtreding, en zonde vergeeft; Die den schuldige geenszins onschuldig houdt, bezoekende de ongerechtigheid der vaderen aan de kinderen, en aan de kindskinderen, in het derde en vierde lid.’
Vergeving
Door het Oude Testament loopt een rode draad van Schriftgegevens die wijzen op vergeving. Dr. J. van Genderen (1923-2004) stelt in zijn uitgave Gerechtigheid als geschenk de vraag wat er nodig is om vergeving van zonden te ontvangen. Hij geeft daar een Bijbels antwoord op: ‘Verootmoediging (vgl. Lev. 16: 29), belijdenis van schuld (Ps. 32: 5, Ps. 51) en bekering (Jes. 55: 7, Jer. 36: 3).’ Daarbij mag voorbede door anderen betekenis hebben, Mozes bad immers ook voor het volk toen zij het verbond verbraken bij de Sinaï (Ex. 34: 9).
Grond
Waar rust deze vergeving op, wat is de grond? Volgens Van Genderen niet in wat mensen doen, maar wat God doet. ‘De grond voor de vergeving ligt niet in wat mensen doen, hoe oprecht het ook bedoeld is. De grond ligt in God zelf. Ik, Ik ben het die uw overtredingen uitdelg om Mijnentwil en Ik gedenk uw zonden niet (Jes. 43: 25). God is een God van vergeving (Neh. 9: 17). In Psalm 130 wordt gezegd: Maar bij U is vergeving, opdat Gij gevreesd wordt. Zo hoort vergeving bij God. We denken ook aan de woorden uit het gebed van Daniël: Bij de Heere, onze God, is barmhartigheid en vergeving, hoewel wij tegen Hem weerspannig zijn geweest (Dan. 9: 9).
In het Oude Testament horen we een indrukwekkend getuigenis van Gods vergevende liefde. De HEERE vergeeft graag, Hij vergeeft menigvuldig, Hij vergeeft alle ongerechtigheden (Ps. 86: 5, Jes. 55: 7, Jer. 33: 8). Daarom kan een beroep gedaan worden op Zijn Naam: om Uws Naams wil, HEERE, vergeef mijn ongerechtigheid, want die is groot (Ps. 25: 11).’
Offers
In het Oude Testament wezen de offers vooruit. Daar blijkt dat Gods genade geen goedkope genade is. De Heere stapt maar niet over de zonden heen, alsof er niets gebeurd is. Integendeel. Er moet bloed vloeien. Wat heenwijst naar het bloed dat Zijn Zoon zal vergieten op Golgotha. Van Genderen wijst op het verband tussen de vergeving van schuld en de offercultus. Met name bij het zondoffer en het schuldoffer (Lev. 4: 35 en 6: 7) toont die verbinding aan. Van Genderen: ‘Ook in Jesaja 6 is er een relatie tussen vergeving en altaar. Het schuldoffer vinden we op een bijzondere wijze terug in Jesaja 53: 10. Daar wordt het vrijwillige offer van de Knecht des Heeren genoemd. Heel Jesaja 53 is voor ons onderwerp van grote betekenis. In het Nieuwe Testament zal het volle licht opgaan over wat hier gezegd wordt. Maar om onze overtredingen werd Hij doorboord, om onze ongerechtigheden verbrijzeld; de straf die ons de vrede aanbrengt, was op Hem en door Zijn striemen is ons genezing geworden. (Jes. 53: 5).’
Verkondigd en geloofd
Volgens dr. J. van Genderen werd deze vergeving verkondigd en geloofd, onder de Israëlieten van het Oude Testament. Dat klinkt door in de Psalmen, zoals in 32 en 103. Maar ook het loflied van Jesaja in hoofdstuk 38 spreekt daarvan. Of wat te denken van Micha, als Hij zich verwondert over het feit dat de Heere Zich weer ontfermt na alle overtredingen. Hij werpt de zonde in de diepte van de zee.
Leestip: Gerechtigheid als geschenk, dr. J. van Genderen (Kok, Kampen, 1988).
