Van zijn 64^ste tot zijn 84^ste levensjaar diende John Charles Ryle (1816-1900) als bisschop in de Anglicaanse kerk. Als een oude strijder in de dienst van God stond hij pal voor de Bijbelse leer en het Schriftgezag. Ruimhartig, maar waar nodig duidelijk begrenzend. Hij stelde dat dwaalleraars je geregeld het gevoel geven dat veroordelen niet deugt. Dan mis je immers de liefde? 

Opstaan

Iedere eeuw van de kerkgeschiedenis toont dwalingen, waarvan sommigen in een nieuwe jas naderhand terugkeren. Veelal duurt het even voordat gemiddelde kerkgangers doorkrijgen dat er iets veranderde in de boodschap. Dingen die niet gezegd worden vallen immers minder op dan dat wat wel gezegd wordt. We zijn op dit punt als kikkers in een pan water op het vuur. Kikkers wennen aan de warmte, tot het uiteindelijk hun leven kost. 

Soms is het nodig om op te staan voor een aspect van de waarheid. Bisschop Ryle noemt het voorbeeld van Jezus die de farizeeën tegenstond. Hij zei dat ze hypocrieten waren (Matt. 23). Paulus weerstond Petrus. Athanasius stond pal tegenover een overmacht, om de zuiverheid van de leer ten aanzien van de Godheid van Christus. 

Tenslotte noemt hij Whitefield en Wesley, twee opwekkingspredikers die de oppervlakkige prediking van hun tijd te lijf gingen. Boeiend dat hij deze mannen noemt, want de één was een Calvinist en de ander een Arminiaan. Blijkbaar was wat hen bond sterker dan wat hen scheidde. Ryle prijst de manier waarop ze uitgingen in de wegen en de heggen om zondaren te winnen voor Christus, wetend dat ze daardoor problemen zouden krijgen met de kerk. 

Niet opvallend

Soms springt een dwaalleer direct in het oog. Ryle onderkende echter een categorie boodschappers van wie het niet zo opvalt dat zij dwalen. Zij komen onder de schijn van het tegendeel. Hij noemt hen de ‘kampioenen’. Dit is ‘niet de man die u openlijk vertelt dat hij u wenst af te voeren van de waarheid om een vrijdenker of een scepticus te worden. Nee, het is de man, die begint met rustig twijfels te zaaien – twijfels of we positief kunnen zeggen: dit is wáár en dat is een leugen. 

Het is de man die ons vertelt, dat we niemand hebben te veroordelen omtrent zijn gezichtspunten, want dan betrachten we de liefde niet. Het is de man die altijd begint met op een vage manier te spreken omtrent het wezen Gods als een God van liefde en dat alle mensen, wat voor leer zij ook belijden, gezaligd zullen worden. Het is de man die ons altijd opmerkzaam wil maken om te zorgen dat we niet lichtvaardig denken over mensen met een krachtige geest en een groot verstand, ofschoon zij deïsten of sceptici zij, die niet denken als wij en toch in mindere of meerdere mate grote geesten zijn, van God onderwezen. Het is de man die altijd moeilijkheden opwekt ten opzichte van inspiratie (van de Bijbel, ASM) en vragen opwerpt of alle mensen tenslotte zalig worden en recht zijn in ’t gezicht van God. 

Het is de man die altijd bezig is om te spreken van bepaalde ouderwetse inzichten en engere theologische opvattingen; en die in onze dagen vrijheid en liefde wenst.’ 

Schrift en belijdenis

Wie de woorden van J.C. Ryle op zich in laat werken, beseft dat er onderscheidingsvermogen nodig is om door te hebben dat je met een dwaling of dwaalleer te maken hebt. 

De gemeenteleden van Berea zochten na in de Bijbel wat hun predikers betoogden. Dat is ook vandaag nodig. Lees je Bijbel, ken de Nederlandse Geloofsbelijdenis, laat de inhoud van de Heidelbergse Catechismus werkelijk op je inwerken en verdiep je in de Dordtse Leerregels. Dan zie je de samenhang van de Bijbelse boodschap. Zodat je stevige gebinten krijgt in het huis van je denken, op basis van Schrift en Belijdenis. Bid om de verlichting van de Heilige Geest, opdat je met hart en ziel belijdt wat de Schrift leert. 

Weet je wat daarbij helpt? Geregeld een biografie van een sleutelfiguur uit de kerkgeschiedenis lezen. Hun levenservaringen maken helder op welke punten het eerder spande en hoe (verschillend) men daarmee omging. Het maakt je sensitief voor de herhaling die de geschiedenis toont. Ook als een dwaling een andere jas of sjaal draagt dan voorheen.