‘Als Hij geen menselijke geboorte zou hebben, dan zou het buiten ons bereik liggen in God herboren te worden. Hij is geboren opdat wij opnieuw geboren zouden worden.’ Aldus Augustinus over Jezus geboorte.
Geboren
Augustinus had de gave om bij het mediteren over een Bijbelgedeelte allerlei verbanden te leggen. Soms zo wijds, dat je het bijna niet meer volgt. Vaak zo concreet, dat je er heel praktisch onderwijs uit krijgt. Zo ook in een kerstpreek over de menswording van Christus. Ik geef enkele fragmenten mee, op weg naar kerst.
In een introductie gaat Augustinus in op de maagdelijke geboorte. ‘Op een wonderlijke manier is Hij geboren! Wat is wonderlijker dan een maagdelijke bevalling? Zij werd zwanger en is maagd. Zij baart en is maagd. Uit de vrouw die Hij heeft geschapen, is Hij dus geschapen. Hij schonk haar vruchtbaarheid en liet haar maagdelijkheid ongeschonden.
Waar kwam Maria vandaan? Uit Adam. Vanwaar kwam Adam? Uit de aarde. Als Adam uit de aarde kwam en Maria uit Adam, dan komt ook Maria uit de aarde. En als Maria uit de aarde komt, kunnen wij de woorden doorgronden die wij zingen: ‘Dan wast de waarheid op uit de aarde.’ Wat voor weldaad bewijst zij ons daarmee? Dan wast de waarheid op uit de aarde en ziet gerechtigheid neer uit de hemel. Want de Joden, zoals de apostel Paulus zegt, met hun miskenning van de gerechtigheid Gods en hun verlangen een eigen gerechtigheid op te richten, hebben geweigerd zich aan de gerechtigheid Gods te onderwerpen.’
Gerechtigheid
Augustinus maakt dus duidelijk dat Adam uit de aarde kwam en Christus daarmee ook. Met de komst van Christus brengt Hij dat wat ons ontbreekt; namelijk gerechtigheid en waarheid. Zonder dat mensen er iets aan bijdragen, heeft de Heere Zelf voorzien. Augustinus: ‘U lag te slapen, zij kwam naar u toe. U was diep in slaap, zij wekte u. De Waarheid, heeft zichzelf tot de Weg gemaakt om u niet te verliezen. Omdat de waarheid uit de aarde opwast, is onze Heere Jezus Christus uit de maagd geboren. De gerechtigheid ziet neer uit de hemel opdat de mensen niet hun eigen gerechtigheid zouden bezitten maar die van God.’
Vernedering
Dit betekende dat Jezus Zich vernederde: ‘Wat een verheffing van de mens, en wat een vernedering van God ging daaraan vooraf. Vernedering die eraan voorafging? Wij waren sterfelijk, wij voelden de last van de zonden, wij droegen onze straf. Elke mens begint bij de geboorte met ellende. Daar hoeft u geen ziener voor te zijn. Kijk maar eens naar de geboorte van een kind en zie het huilen. Als die vernedering van God op aarde groot was, dan rijst de vraag: wat voor verheffing heeft dan zo onverwacht plaatsgevonden? De waarheid wast op uit de aarde.’
Geboorte
Vervolgens spitst Augustinus zijn boodschap toe op kerst. Opnieuw legt hij een verbinding tussen de schepping en de geboorte van Christus. Hij Die Zelf de waarheid is, Die alles schiep, werd geboren. Augustinus: ‘Hij maakte de dag en kwam in de dag. Hij was er vóór de tijden en betrad de tijden.’ Dat is wat er met kerst gebeurde. Jezus, God uit God, werd Mens. Augustinus: ‘Hij is geboren opdat wij opnieuw geboren zouden worden. Christus is geboren, laat niemand twijfelen aan zijn eigen wedergeboorte. Hij is geboren en hoeft niet opnieuw geboren te worden. Opnieuw geboren worden was toch alleen noodzakelijk voor de mens, wiens geboorte vervloekt is? Laat daarom Christus’ barmhartigheid in onze harten gestalte krijgen. Zijn moeder droeg Hem in haar schoot, laten wij Hem in ons hart dragen. De maagd is door de vleeswording van Christus bevrucht, laten onze harten bevrucht worden door het geloof in Christus. Zij bracht de Verlosser voort, wij moeten lof voortbrengen. Laten we niet onvruchtbaar zijn, laten onze zielen vrucht dragen voor God.’
Onbegrijpelijk
We kunnen de komst van Christus als Zoon van God en Zoon van Maria eigenlijk niet begrijpen, stelt Augustinus: ‘De geboorte van Christus uit de Vader zonder moeder, de geboorte van Christus uit een moeder zonder vader, beide geboorten zijn wonderlijk. De eerste is eeuwig, de tweede is in de tijd. Wanneer is Hij uit de Vader geboren? Wat wil dat zeggen: wanneer? Zoekt u daarginds een tijdstip? Daarginds waar u geen tijd zult ontdekken? Zoek niet daar naar een wanneer, doe dat hier. U mag zich wel afvragen wanneer Hij uit zijn moeder werd geboren. Wanneer Hij uit de Vader werd geboren, kunt u niet vragen. Hij is geboren, maar kent geen tijd. Hij is als Eeuwige geboren uit de Eeuwige. Hij is mede-eeuwig. Waarover verbaast u zich? Hij is God. Beschouw Zijn goddelijkheid en de oorzaak van uw verbazing vervalt. En toch verbaast u zich wanneer wij zeggen: ‘Hij is geboren uit een maagd’. Een indrukwekkende gebeurtenis! Hij is God, u moet zich niet verbazen, laat uw verbazing plaatsmaken voor lofprijzing. Laat het geloof u hierbij helpen, geloof dat het is gebeurd. Al gelooft u het niet, gebeurd is het toch, maar ú blijft een ongelovige.’
Augustinus roept op om de Heere de lof toe te brengen, die Hem toekomt: ‘Hij heeft zich verwaardigd mens te worden, wat wilt u nog meer? Is God voor u niet genoeg vernederd? Hij die God was, is mens geworden. Een benauwde behuizing: gewikkeld in doeken is Hij in een kribbe gelegd. U hoorde het in de evangelielezing. Wie zou zich er niet over verbazen? Die de wereld vervulde, vond geen plaats in de herberg. Die in een kribbe gelegd werd, is ons voedsel geworden.’
Leestip: Als licht in het hart, preken voor het liturgisch jaar, Augustinus (Theologienet).
