In Spreuken 22: 6 wordt duidelijk wat de invloed is van onderwijs op jonge leeftijd, met het oog op de toekomst: ‘Leer de jongen de eerste beginselen naar de eis van zijn weg; als hij ook oud zal geworden zijn, zal hij daarvan niet afwijken.’ Volgens Charles Bridges (1794-1869) hangt de hoop van tenminste twee generaties samen met deze opvoedingsregel. Als een kind immers de dienst aan God loslaat, heeft dat ook consequenties voor de daaropvolgende generatie.
Snoeien
Ouders dienen zelf leidende principes te hebben, anders zijn ze niet in staat om aan hun kinderen leiding te geven. Bridges vergelijkt opvoeden met de training van een soldaat. Een kind dient uithoudingsvermogen, orde en onderwerping bijgebracht te worden. Hoe eerder deze training start, hoe eenvoudiger het in zijn werk gaat en hoe meer bemoedigend het resultaat.
Van veel dingen die bij het ouder worden bovenkomen, wordt het zaad in de jeugd gestrooid. Bridges gebruikt het beeld van een tuinman die jonge planten snoeit, omdat ze anders zover zijn uitgeschoten dat de schade bij het snoeien groter is. We kunnen te laat beginnen, maar niet te vroeg. Al is een kind te jong om te lezen, het kan volgens Bridges niet te jong zijn om gehoorzaamheid te leren.
Voorleven
Opvoeding is niet alleen een zaak van woorden, maar vooral van de praktijk. Niemand leeft immers op zichzelf. We hebben invloed op elkaar, op een goede of slechte manier. Daarom hebben christelijke opvoeders de opdracht om consistent te zijn in wat zij uitleven. Als het kind godsdienstige taal hoort, maar dat niet in de praktijk terugziet, wenk je het kind volgens Bridges ‘met de ene hand naar de hemel en leid je het met de andere hand naar de ondergang.’
Een kind leert meer met het oog, dan met het oor. Het kopieert wat het ziet bij de ouders. Opvoeden is een zaak van geduld en volharding. Het kan zijn dat het kind weg dwaalt bij de principes van de ouders, maar dan kan op latere leeftijd de opvoeding weer bovenkomen. Het gezaaide zaad brengt dan alsnog leven voort. Het jong ontwikkelde geweten speelt hierbij volgens Bridges een belangrijke rol. Denk daarbij aan de verloren zoon uit Lukas 15 die in de problemen raakt en dan terugdenkt aan zijn vader. De Heilige Geest brengt in herinnering wat in de jeugd is meegegeven.
Ouders dienen volgens Bridges niet te zien op wat voor ogen is, maar op de beloften van God. Hij verwijst daarbij naar 1 Kor. 1: 20: ‘Want zovele beloften Gods als er zijn, die zijn in Hem ja, en zijn in Hem amen, God tot heerlijkheid door ons.’ Daarmee is opvoeden geen last die we zelf moeten zien te dragen, maar mogen we het in alles verwachten van de Heere.
Hart
Voordat Salomo in Spreuken 23 onderwijs geeft over de gevaren die zijn zoon bedreigen als het gaat om prostitutie en alcohol, vraagt hij hem eerst om zijn hart. Bridges ziet deze uitspraak vanuit het perspectief van God tot Zijn kind. Spreuken 23: 26: ‘Mijn zoon! Geef mij uw hart, en laat uw ogen mijn wegen bewaren.’ Het gaat hier over elke zegen die God geeft en alle gehoorzaamheid die Hij vraagt. Gehoorzaamheid kan niet zonder relatie. Het gaat niet om een vreemde, het gaat om het kind. God vraagt daarbij niet om offers, maar om het hart. Hij had het volgens Bridges reeds; en zal het hebben.
Leestip: Geneva series of commentaries: Proverbs, (The Banner of Truth Trust, Edinburgh).
