Er is geen plaats waar we kwetsbaarder zijn dan in ons eigen gezin. Wij vormen onze kinderen, zij vormen ons. Onbedoeld soms, vormingswerk gebeurt vaak terloops. Door de tijd heen. 

Aanpak

Onderzoeker Paul Vermeer onderscheidt drie aspecten van opvoeding: doelen, praktijk en stijl. ‘Doelen’ refereren aan de gewenste uitkomst van de opvoeding in lijn met het waardenpatroon van de ouders. De ‘praktijk’ veronderstelt het actuele gedrag van ouders richting hun kinderen, met als doel de opvoedingsdoelen te behalen. Bijvoorbeeld hen helpen bij het huiswerk. De ‘stijl’ van opvoeding houdt verband met de manier waarop zij dit doen. Bijvoorbeeld autoritair of liefdevol responsief. Blijkbaar zijn er verschillende manieren waarop we met onze kinderen om kunnen gaan. Vaak gebeurt dit onbewust, op andere momenten zijn ouders zich daar actief van bewust. 

Doel

Opvoeden heeft een doel. We krijgen kinderen niet voor onszelf, maar als leenpand van de Heere. Het van God gegeven kind, mogen we met vallen en opstaan opvoeden voor Hem. Beseffend dat dit niet maakbaar is. 

Een opvoeder heeft bewust of onbewust opvoedingsdoelen. Ons staat een doel voor ogen, waar we onze kinderen op richten. Een kind is geen plant die in het wild opgroeit, maar onderdeel van de geestelijke kwekerij die het gezin vormt. De Spreukendichter was helder over het doel wat hem voor ogen stond bij de opvoeding. ‘Leer de jongen de eerste beginselen naar de eis van zijn weg; als hij ook oud zal geworden zijn, zal hij daarvan niet afwijken.’ (Spr. 22: 6) Het dienen van de Heere, als richtpunt van het bestaan. Godsdienstige opvoeding in het gezin heeft een bepalende rol bij de ontwikkeling van het Godsbeeld en de godsdienstige gerichtheid van kinderen. Ouders fungeren daarbij als spiegel en gids voor jongeren. Waarbij helder is dat christelijke opvoeding allerminst maakbaar is. Het levendmakende werk van de Heilige Geest gaat ons te boven. De Heere werkt en wekt kinderen tot nieuw leven. Zij moeten opnieuw geboren worden. 

Dat ontslaat ons allerminst van onze verantwoordelijkheid. In 1621 publiceerde Johannes de Swaef (1594-1653) een handboek voor gezinsopvoeding. Met als titel: ‘De geestelijke kwekerij van de jonge planten des Heeren, opdat ze mochten worden bomen der gerechtigheid, ten prijs van de Allerhoogste, sieraad van Zijn voorhoven en het behoud van de planten.’ Uit deze titel blijkt welk doel hem voor ogen stond.

Dit is het eerste deel van een tweeluik over opvoeding, eerder verschenen als artikel in het blad Zicht op de Kerk.