‘Liefde is gratis, in die zin dat het kind er niet voor hoeft te betalen met gewenst gedrag.’ Dr. W. ter Horst stelt dat als liefde voorwaardelijk wordt, er geen sprake is van werkelijke liefde. ‘Dat is geen liefde, dat is prostitutie.’ 

Liefde

Volgens Dr. W. ter Horst (1929-2018) zijn kinderen van de mensen die hen liefhebben. Dat zijn de werkelijke opvoeders. Of dit daarmee ook goede opvoeders zijn, dat is een andere vraag. Maar de basis is dus de liefde. 

Kinderen en opvoeders zijn betrokken op elkaar. De liefde van de opvoeder voor het kind blijkt volgens de christelijke hoogleraar Ter Horst uit drie kenmerken: 

• Allereerst is de liefde gratis. Er hoeft niet voor betaald te worden met bepaald gedrag. 
• Het tweede kenmerk van de liefde is volgens Ter Horst dat ze helderziend is. Wat hij daarmee bedoelt? ‘Wie liefheeft, is in staat dwars door de – soms ontmoedigende, kortsachtige – buitenkant heen te kijken. Dan wordt iets ontwaard van de ware aard die als een kostbare schat in ieder mens verborgen zit. Wie liefheeft wil dat die schat stralend aan het licht komt. Wie alleen maar afstandelijk observeert, komt daar nooit aan toe.’ 
• Tenslotte blijkt liefde binnen de kringen waarin kinderen zich bevinden. De binnenste cirkel noemt Ter Horst de A-kring. Normaalgesproken zijn de ouders en andere geliefden daar onderdeel van. Wie daarvan iemand verliest, die rouwt. Een kind kan niet verder als het niet beleeft dat het in de A-kring van iemand is. Misschien is dat een slechte, maar het is wel een echte opvoeder.’ Vervolgens is er en B-kring met mensen die kinderen niet graag zouden missen, waarna wijdere cirkels volgen. 

Bloei

Opvoeders geven hun liefde dus om niet. Daarbij kijken ze door de buitenkant van het kind heen. Ouders staan daarbij (indien mogelijk) als een beschermende kring rondom het kind. 

Het kind proeft dat het geliefd wordt. Niet alles is in woorden uit te drukken. De bodem van belangeloze liefde die onder het leven ligt, geeft veiligheid. Het besef geliefd te zijn (geweest), geeft een levenslange glans. 

Het maakt dus nogal verschil wat we onder kinderen meegeven. Opvoeden heeft een prijs, het kost je jezelf. Maar binnen de veilige ruimte die daardoor ontstaat, kan het kind tot bloei komen. 

Geven en ontvangen

In de opvoeding is het niet alleen de ouder die het kind vormt, maar ook andersom. Ter Horst: ‘De opvoeder verandert niet alleen het kind, het kind verandert ook de opvoeder. Opvoeden is een heen-en-weer-gebeuren. Een vraag-antwoord-gebeuren. Het kind wordt niet door de opvoeder van hier-naar-daar getransporteerd; opvoeder en kind zijn samen een weg aan het zoeken. En wie krijgt meer terug dan hij ooit heeft gegeven? Ik, zegt de opvoeder. Ik, zegt het kind als het de pubertijd voorbij is.’ 

Leestip: Het herstel van het gewone leven, dr. W. ter Horst (Wolters-Noordhoff, 2002)