‘Hem lief te hebben met je hele hart, met je hele ziel en met alle kracht, is meer dan alle brandoffers en opofferingen. Ik woon bij hem die berouwvol en nederig van geest is. Vergeet niet om goed te doen en mededeelzaam te zijn. De Heere is nabij hen die gebroken van hart zijn en behoudt degenen die berouwvol van geest zijn.’ Deze woorden stonden in de omslag van de Bijbel van Archibald Alexander (1772-1851). Ze zijn tekenend voor zijn levenshouding.  

Buitenkind

Archibald Alexander groeide op aan de ‘frontier’. Zijn ouders ontgonnen nieuw gebied in Amerika. Hij wist uit eigen ervaring van de ruige omstandigheden waarin dit bestaan geleerd wordt. Op elfjarige leeftijd kreeg hij van zijn ouders een geweer cadeau. Archibald leerde jong paardrijden, zwemmen en schieten. Hij was een buitenkind. Dit zou hem later goed van pas komen. 

Ervaring

Bij zijn leermeesters viel Archibald op door zijn talent voor leren. Op vijfjarige leeftijd las hij het Nieuwe Testament en als zevenjarige kende hij de korte versie van de Westminster Catechismus uit het hoofd. Hij werd ondergedompeld in de klassieken. Als huisonderwijzer bij een rijke familie kwam hij in aanraking met allerlei mensen en meningen. Een timmerman met baptistische achtergrond vroeg hem op een bepaald moment of hij wedergeboren was. ‘Niet dat ik weet’, zei Archibald. Deze vraag zette bij Archibald een zoektocht in beweging.   

De familie waar hij werkte gaf hem de opdracht om op zondagavond voor te lezen uit puriteinse geschriften. Zo las hij ‘The Method of Grace’ van John Flavel, in Nederland bekend onder de titel ‘Geschonken genade’. Hij las op een bepaald moment een preek over Openbaringen 3; ‘zie Ik sta aan de deur en ik klop’. Naderhand schreef hij daarover het volgende:  

‘De verhandeling ging over het geduld, de verdraagzaamheid en de vriendelijkheid van de Heere Jezus Christus jegens onboetvaardige en hardnekkige zondaars. Toen ik verder ging met voorlezen, kreeg de waarheid greep op mijn gevoelens, en elk woord dat ik las, leek van toepassing op mijn eigen situatie. Voordat ik klaar was met de verhandeling, begonnen de emoties de overhand te nemen. Ik legde het boek neer, stond haastig op en ging met een vol hart de deur uit, en haastte me naar een plaats waar ik mij terug kon trekken. Zodra ik die plek had bereikt, viel ik op mijn knieën en probeerde mijn gevoelens in gebed uit te storten, maar ik had niet veel minuten aan deze oefening besteed of ik werd overweldigd door een vloed van vreugde.’

Naderhand zou Archibald vaste grond vinden in het verzoeningswerk van Christus. Hij zou niet bekend staan als een twijfelaar, maar wist dus wel uit eigen ervaring van de geestelijke zoektocht waar mensen doorheen gaan. 

Prediking en onderwijs 

‘Als je ooit een theoloog wilt zijn, moet je dat niet worden door lezen, maar door denken.’ Aldus Archibald Alexander op latere leeftijd. Dat zei een man die ontzettend veel las en levenslang ijverig studeerde. Zijn punt is duidelijk, je moet zelf doordenken wat je leest en deelt. Zodat het verinnerlijkt en op die manier invloedrijk is in de boodschap die je brengt. 

Archibald werd na kundig onderwijs allereerst uitgezonden om als rondreizend prediker mensen te bereiken met het evangelie. Een paar jaar trok hij te paard rond en preekte voor kleinere en grotere groepen mensen. Daardoor leerde hij de boodschap eenvoudig te brengen, dichtbij het hart. Door zijn contacten onderweg kreeg hij inzicht in het geestelijk leven van gelovigen en de vragen van hen die niet met de Heere leefden. 

Zijn invloed zou als veertiger enorm toenemen. Inmiddels had hij reeds leidinggegeven aan een college en was hij gemeentepredikant geweest. De synode benoemde hem in 1812 tot rector van Princeton College. In de periode die volgde werd hij tot rijke zegen voor theologische studenten, de evangelieverkondiging en de kerk. Zijn geschriften spreken tot op de dag van vandaag. 

Religieuze gevoelens

Bij mijn eerste bezoek aan een conferentie van de Banner of Truth Trust stond ik samen met de bekende theoloog en kerkgeschiedenisbeschrijver Iain Murray bij een boekentafel. Hij beval het boek ‘Religious Experiences’ van Archibald Alexander aan als het beste boek dat hij ooit op dit onderwerp las. Jaren later ontdekte ik dat dr. P. de Vries een mooie lezing over dit onderwerp hield bij een Haamstedeconferentie. Deze is hier te beluisteren. Momenteel wordt het boek vertaald in het Nederlands. Geestelijke gevoelens en ervaringen, Archibald heeft daar op een Bijbelse manier inzicht in. 

Leestip: 

Princeton Seminary – Faith & Learning 1812-1868, David B. Calhoun.