De negentiende eeuwse Hermann Friedrich Kohlbrugge (1803-1875) maakte indruk met zijn prediking. Hij leerde zijn luisteraars leven vanuit Christus. Geen heiliging op eigen kracht. 

Christus

‘Laat dan ieder van ons vrijmoedig, uit kracht van de waarheid van God en van het getuigenis van de Heilige Geest in ons zeggen: ‘Ik ben heilig en rechtvaardig’ – hoewel ons geweten ons aanklaagt, dat wij zonder ophouden tot alle boosheid geneigd zijn.’ Kenmerkende woorden voor prediker dr. H.F. Kohlbrugge in zijn preek over Rom. 7: 14. ‘Houd daarom op met alle werken en uw pogingen uzelf te verbeteren! Als u Christus niet geheel hebt, dan zijn het allemaal werken van de wet. En hebt u Hem, dan nog blijft het alles vleselijk, wat uit u, als uit u, voortkomt. Zoekt Christus en zijn gerechtigheid en leert u enkel en alleen op Gods vrije genade en barmhartigheid te laten drijven, en laat het u daarom te doen zijn dat u steeds meer in Christus wordt gevonden. Hebt u Hem, de Hogepriester, dan hebt u alles.’

Da Costa

Kohlbrugge hield de gemoederen bezig. Zijn preek over Romeinen 7 verontrustte een deel van zijn kennissenkring. Dat leidde tot onderling briefverkeer, waarbij het er soms stevig aan toe ging. Kenmerkend daarvoor is een confrontatie met Da Costa. Kohlbrugge schreef hem: ‘Gij moet vrijgesproken zijn in het oordeel des Rechtvaardigen en Heiligen. Anders gaat het met een ingebeelde Christus nog ter helle, met allen, die menen, dat het bekeerd zijn tot de lettererkentenis ener den geest des tijds bestrijdende waarheid, bekering tot den levenden God is.’ Wellicht dat een goed gesprek hier meer op zijn plaats was geweest, hoewel de afstand letterlijk distantie schiep. 

Tot op de dag van vandaag klinkt de stem van Kohlbrugge. Zijn radicaliteit spreekt aan. Hij schroomt niet anderen te confronteren, maar richt daarbij met hen de blik op Christus. 

Kuyper

In Nederland kreeg Kohlbrugge geen voet aan de grond in het geïnstitueerde kerkelijk leven. Het ambt werd hem onthouden. Als ambteloos burger woonde hij in Utrecht. Hij week uit naar Elberfeld in Duitsland. Een gemeente die men los van de landskerk en staatsteun institueerde. Preken deed hij in Nederland niet in Afgescheiden gemeenten, hoewel hij wel inging op een preekuitnodiging van dr. Abraham Kuyper op 12 november 1871. Overigens was er reeds jaren daarvoor sprake van een goede verstandhouding tussen Kuyper en Kohlbrugge. Een anekdote geeft daar beeld bij. Het aannemen van een beroep uit Amsterdam ging voor Kuyper gepaard met een geldkwestie, een financiële aderlating dreigde ten opzichte van zijn salaris in Utrecht. Het gat werd toen door enkele vermogende Amsterdammers gedicht. Kuyper kon later opgelucht schrijven vanuit Amsterdam aan Kohlbrugge die voor hem bemiddelde: ’De geldkwestie is op orde en ik ben thans door Gods genade hier.’ Kohlbrugge bleek geestelijk praktisch, bereid om mee te denken over de gewone vragen van het leven. 

Luister hier een lezing van dhr. T. van Es over ‘Kohlbrugge en de heiliging’.